سفری اعجاب آور به دنیا قدیم با نسخه خطی عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات - وبلاگ ساعت زنانه

به گزارش وبلاگ ساعت زنانه به نقل از روابط عمومی کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، تالار هزارداستان در بزرگ ترین موقوفه فرهنگی ایران، گنجینه ای از نسخه های خطی با موضوع داستان سرایی در تاریخ ایران را در خود جای داده است که هریک، دریچه ای رازآلود به گذشته ها می گشایند. از نسخه های شاهنامه و خمسه نظامی گرفته تا طوفان البکاء، سلامان و ابسال، امیرارسلان نامدار، کلیله و دمنه، کلیات سعدی، خاورنامه، حمله حیدری، تاریخ بیهقی و تاریخ بلعمی.

یکی از آن کتاب های شگفت آور اما در میان دیگر نسخه ها درخششی ویژه دارد. پای ویترین آن نسخه که می ایستی و پانویس ها را که می خوانی، با دنیایی از شگفتی و اعجاب روبه رو می شوی؛ عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات یا عجایب نامه! این کتاب به راستی، دنیای شگفتی ها و رازهای کهن را به رؤیت می گشاید. کتابخانه و موزه ملی ملک در قلب تاریخی تهران، در محوطه باغ ملی، با کتاب عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، تو را به سرزمین عجایب و غرایب و دنیای موجودات وهمی و خیالی فرامی خواند ... سفر به دنیای شگفتی ها از همین جا شروع می گردد ...

عجایب نویسی، یک سبک مجذوب کننده برای نگارش کتاب هایی با آگاهی هایی عمومی در تاریخ ایران بوده است. معصومه ابراهیمی در پژوهش مطالعه تطبیقی دیوها و موجودات مافوق طبیعی در عجایب المخلوقات قزوینی و بحیره برتری استرآبادی درباره ویژگی این سنت ایرانی می نویسد دنیا عجیب و غریب عجایب نامه ها از تخیل، و فانتزی، و واقعیت و تردید سرشار است. در این دنیا مرز واقعیت و غیر واقعیت مبهم است و نوعی تفکر و خیال سیال بر متن سیطره دارد. عجایب نامه ها بدین ترتیب از پدیده ها و رخدادهایی شگفت انگیز و اسرارآمیز، حتی گاه خیالی و موهوم سخن می گویند.

عجایب نامه ها نسخه ها و ویرایش هایی گوناگون دارند. دو نسخه از میان همه عجایب نامه هایی که در تاریخ ایران نگاشته شده، آوازه ای بیش تر دارند. عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات نوشته محمد طوسی در سده ششم و عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات اثر زکریای قزوینی در سده هفتم هجری. میرمحمود برتری استرآبادی، یکی از عالمان روزگار صفویه نیز کتابی در سده یازدهم هجری به نام بحیره نوشته است که آن نیز در گستره عجایب نامه نویسی می گنجد و چون به روزگار ما نزدیک تر است، در کنار آن دو عجایب نامه کهن اهمیت دارد. هر سه کتاب، تصویرها و نگاره های رنگی درباره پاره ای بخش ها به ویژه موجودات شگفت انگیز و خیالی در خود جای داده اند.

10 رکن در سرزمین شگفتی ها

نسخه ای از کتاب مجذوب کننده خطی عجایب المخلوقات و غرائب الموجودات یا عجائب نامه، نوشته محمد بن محمود طوسی سلمان همدانی در تالار هزارداستان کتابخانه و موزه ملی ملک به چشم می خورد که در سده 11 هجری کتابت شده است.

محمد طوسی انگیزه نگارش را آگاهاندن دیگران از عجایب دنیا و غرایب زمان بیان نموده است بی آنکه در اطراف و اکناف عالم بگردند. منابع او کتاب های پیشینیان در رشته های گوناگون و گفته های دنیاگردان آن روزگار همانند ابن فضلان، دنیاگرد پرآوازه مسلمان در سده های سوم و چهارم هجری بوده است. کتاب او 10 بخش (رکن) مفصل اصلی و چندین بخش فرعی دارد؛ رکن یکم در شگفتی های جرم های آسمانی، بخش دوم در شگفتی های رخدادهای میان آسمان و زمین، رکن سوم در شگفتی های زمین و دریاها و کوه ها، رکن چهارم درباره سرزمین ها، مسجدها و کلیساها، رکن پنجم درباره درختان، میوه ها و گیاهان، رکن ششم در شگفتی های صورت های نقش بسته، رکن هفتم درباره شگفتی های ذات و فطرت آدمی، رکن هشتم در شگفتی های جن و موجودات ماورایی، رکن نهم در شگفتی های پرندگان و رکن دهم درباره جانوران وحشی و حیوانات بزرگ پیکر است. او پس از نگارش متن مربوط به هر بخش، برای هر رکن و باب و مطلب، حکایت ها و روایت هایی مجذوب کننده آورده است. محمد طوسی گویا همدانی بوده و زمانی را نیز در اصفهان به سربرده است.

برای ملاقات نسخه شگفت انگیز عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات نوشته محمد طوسی به طبقه دوم ساختمان کتابخانه و موزه ملی ملک سر بزنید؛ از شنبه تا پنج شنبه از ساعت 8:30 تا 16:25، نشانی: تهران، میدان امام، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد (میدان مشق)