طرح امریکا برای احیای برجام - وبلاگ ساعت زنانه

به گزارش وبلاگ ساعت زنانه، کوروش احمدی تحلیلگر مسائل بین الملل در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: در جریان سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران، راه چاره خلاقانه ای که انتظار می رفت، به دست آمد و اکنون یک فرصت سه ماهه برای کوشش در جهت بهره بردن از پنجره ای که به نظر می رسد در حال گگردده شدن است، حاصل شده است. به قول رافائل گروسی، دسترسی بازرسان آژانس کمتر خواهد بود، اما آن ها همچنان می توانند بر سایت های اصلی هسته ای ایران که در آن ها مواد هسته ای فراوری می گردد، نظارت داشته باشند.

از جزییات فنی این توافق که بگذریم، مهم این است که این توافق مانع از بروز بحرانی که محتمل بود، شده و در حدی است که آژانس می تواند در چارچوب آن کار کند و طرف های غربی نیز می توانند رضایت نسبی از آن داشته باشند. مهم تر اینکه این ابهام سازنده می تواند بخشی از کوشش ها برای پیگیری پیشنهادی باشد که از سوی اتحادیه اروپا برای مذاکرات غیررسمی بین ایران و 1+5 برای هماهنگ کردن گام هایی باشد که ایران و امریکا باید برای بازگشت به تعهدات شان ذیل برجام بردارند.

صدور بیانیه مشترک امریکا، فرانسه، آلمان و انگلیس بعد از نشست مجازی وزرای خارجه آن ها در روز پنجشنبه را می توان مهم ترین اتفاقی دانست که بعد از خروج امریکا از این توافق در اردیبهشت 1398 افتاده است. این بیانیه گویای دو تحول مهم است: نخست اینکه امریکا مجددا برجام را به عنوان یک دستاورد کلیدی دیپلماسی چندجانبه به رسمیت می شناسد، دوم اینکه طرحی را که امریکا مدعی بود باید بعد از مشورت با کنگره و متحدان تنظیم کند، از خلال این بیانیه مشترک اعلام نموده و سوم اینکه این بیانیه گویای اتفاق نظر امریکا و سه کشور اروپایی در خصوص جهت پیش رو و طرح پیشنهادی آن ها به ایران است.

این طرح اگر چه غیرمنصفانه و به نوعی درصدد نقض برجام به شکلی متفاوت است، اما ایجاب می کند که تهران نیز روبروه ای پیچیده تر و سنجیده تر از همواره با آن داشته باشد. چرا که علاوه بر این 4 کشور، احتمالا شماری از دیگر کشور ها نیز با آن همراه خواهند شد. آنچه هنوز چندان روشن نیست اینکه روسیه و چین که از یک سو تحت فشار بعضی کشور های منطقه قرار دارند و از سوی دیگر با برخورد خصمانه دولت بایدن روبرو اند، چه واکنشی خواهد داشت؟ پیشنهاد مذاکره که متعاقب صدور بیانیه مذکور از سوی اتحادیه اروپا مطرح شد و اعلام موافقت سریع امریکا با آن بخش دیگری از طرح پیشنهادی است.

فرمتی که برای این مذاکرات طراحی شده، یعنی مذاکرات غیررسمی بین 1+4 با ایران با حضور امریکا به عنوان ناظر یا مهمان در آن، آشکارا به گونه ای است که ایران را تشویق به موافقت با آن کند. مذاکرات مشابهی که قبلا در 1394 برای هماهنگ کردن گام های لازم برای اجرای توافقات برجام انجام شد، می توان کار را تسهیل کند. واکنشی که تا به امروز مقامات ایران به طرح پیشنهادی نشان داده اند، ازجمله اعلام آنالیز امکان مذاکره توسط آقای عراقچی، حداقل نافی عملی بودن آن نبوده است.

موافقت دولت بایدن با مذاکره نیز در شرایطی است که تندرو ها در امریکا دولت را به نادیده دریافت حمله ادعایی به یک پایگاه امریکای در عراق متهم نموده و پس دریافت ادعای عملیاتی شدن مکانیسم ماشه را مساوی با تایید رسمی لغو تحریم های تسلیحاتی علیه ایران شمرده اند. آنچه می تواند بازی را به هم بزند، اصراری است که ظاهرا طرف مقابل برای فرارفتن از برجام دارد. اصرار بر اینکه صرف احیای برجام قدیم کافی نیست و تقویت برجام یعنی تمدید زمان محدودیت های مندرج در آن ضروری است، فراتر از آن است که از کانال مذاکرات غیررسمی پیشنهادی از سوی اتحادیه اروپا قابل انجام باشد.

مهم تر اینکه بسیار بعید است که تهران اکنون حاضر به مذاکره در تقویت برجام باشد. آنچه بیشتر برای تهران غیرقابل قبول می کند، پذیرش مذاکره در خصوص برنامه موشکی و فعالیت های منطقه ای است. موافقت تهران با انجام چنین مذاکراتی به معنی موافقت با توافق جدیدی با ماهیتی اساسا متفاوت است که نشانه ای از آن وجود ندارد. البته همچنان می توان امیدوار بود که در صورت آغاز مذاکرات فنی برای هماهنگ کردن گام ها یا راه حلی بینابینی برای مسائل مورد اشاره به دست آید یا طرفین توافق نمایند که چنان مذاکراتی را به زمانی در آینده موکول نمایند.

آنچه ممکن است کار را در مقایسه با سال 1394 دشوارتر نموده باشد، تغییر شرایط است. شرایط در منطقه و موقعیت بعضی بازیگران منطقه ای، شرایط سیاست در امریکا و در ایران و شرایط برنامه هسته ای ایران در مقایسه با 5 سال پیش دستخوش تحولاتی شده است. اگر فرض کنیم که این تحولات در کم و کیف پیشنهاد های امریکا و اروپا تاثیر داشته، مناسب است که ایران نیز با توجه به این تحولات ابتکاری متناسب با منافع خود نشان دهد.