ویرایش ژن چیست و چه خطراتی دارد؟ - وبلاگ ساعت زنانه

به گزارش وبلاگ ساعت زنانه، رترین ها: دنیایی را تصور کنید که بسیاری از بیماری ها و مسائل روحی، روانی و جسمی در آن وجود ندارد. انسان هایی که در برابر ویروس ها، باکتری ها، سرطان و حملات قلبی مقاوم هستند و لازم نیست میلیون ها دلار را صرف ساخت و طراحی دارو های خاص و گران قیمت نمایند. این دنیایی است که کارشناسان ویرایش ژنی به آن باور دارند و انتظار دارند که تا چند سال آینده به آن دست بیابند.

دراین بین پرسش مهم این است که آیا تغییرات عمده ژنی در انسان ها اخلاقی است؟ آیا دانش ما به حدی رسیده که بتوان ژن درمانی عمیق را امن و سالم دانست؟ آیا آینده بیماران یا مورد هایی که دچار تغییر ژنی شده اند، روشن است؟ با بهترین ها همراه باشید تا پاسخ این پرسش ها را موردبررسی قرار دهیم.

ویرایش ژن چیست؟

اصلاح یا ویرایش ژن یک فناوری خاص و تازه است که در دنیای پزشکی با نام کریسپر (CRISPR) شناخته می گردد. کریسپر یک روش جابجایی، برش و تنظیم ژن است که می تواند برای درمان بیماری ها، افزایش طول عمر و اصلاح ژنی نوزادان مورد استفاده قرار بگیرد.

کریسپر که مخفف تناوب های کوتاه پالیندروم فاصله دار منظم خوشه ای است، به دانشمندان اجازه می دهد که دی ان ای هر ژنوم را ویرایش نمایند و خصوصیات یک ارگانیسم را به طورکلی تغییر دهند.

این فناوری خاص و کم و بیش پیچیده، اولین بار در سال 1987 و به وسیله یک گروه تحقیقاتی ژاپنی معرفی و اجرا شد. هرچند تکمیل این فرایند پزشکی تا سال 1993 طول کشید و از آن سال بود که مفهوم کلی ویرایش ژنی مورد توجه پزشکان و سیاست مداران نهاده شد.

کریسپر چه فوایدی دارد؟

شاید در نگاه اول، کریسپر مثل دیگر پیشرفت های پزشکی به نظر برسد، اما این فناوری تازه را می توان یک انقلاب مهم در زمینه ویرایش ژن ها و آینده سلامت انسان دانست.

با این فناوری می گردد انواع گیاهان، حیوانات و دیگر مواد غذایی مورد نظر انسان را مهندسی کرد. برای مثال می توان گوسفندانی را فراوری کرد که تا چندین برابر گوشت فراوری نمایند یا میوه هایی را طراحی کرد که در برابر آفت ها مقاوم باشند.

علاوه بر این درمان بسیاری از بیماری های انسانی از جمله سرطان، در آینده ای نزدیک با این تکنیک ممکن می گردد. موضوعی که کریسپر یا هرگونه روش نوین تر ویرایش ژنی را به پر اهمیت ترین بحث دنیای پزشکی تبدیل می نماید.

این موضوع را در نظر داشته باشید که ویرایش ژن ها نه تنها به درمان بیماری ها مرتبط است بلکه در پیشگیری از بسیاری از بیماری ها و مسائل جسمانی نیز مؤثر است. بچه هایی را در نظر بگیرید که از شروع تولد در برابر بسیاری از بیماری ها از جمله ایدز، مقاوم می شوند و طول عمر بیشتری را تجربه خواهند کرد.

نمونه پیروز ویرایش ژن در بچه ها

شاید مشهورترین نمونه ویرایش ژن در بچه ها را بتوان لولو و نانا، دو نوزاد دوقلوی چینی دانست که به وسیله دانشمندان این کشور مورد ویرایش و تغییر ژن قرارگرفته اند. دانشمندان و پزشکان این دو نوزاد، با تغییرات ژنی خاص، آن ها را در برابر بیماری ایدز و ویروس اچ آی وی مقاوم نموده اند.

البته به نظر می رسد که در این فرایند، ژن موسوم به CCR5 نیز از بدن این نوزادان حذف شده است. حذف این ژن در تئوری منجر به بهبود حافظه اشخاص خواهد. بسیاری از اعضای منسا و دانشمندان مشهور، از ژن CCR5 در بدن خود بهره نمی برند.

چه بیماری هایی را می توان با ویرایش ژنی درمان کرد؟

یکی از مهم ترین مسائلی که در موضوع ویرایش ژن باید به آن توجه کرد، اندازه پیروزیت این روش در افزایش عمر انسان است. هرچند این فناوری فعلاً در مراحل اولیه قرار گرفته است، اما می توان انتظار داشت که با استفاده از آن، بسیاری از بیماری های سخت درمان شوند و حتی بتوان از آن ها پیشگیری کرد.

حملات قلبی، ارتباطی مستقیم با ژن انسان، چاقی و شرایط خونی بیمار دارد. انتظار می رود در آینده ای نزدیک بتوان ژن های تأثیرگذار در این شرایط را بهبود داد یا حذف کرد. بدون شک با کاهش وزن دائمی بیمار، شانس حملات قلبی نیز تا حدود زیادی کاهش پیدا می نماید.

سرطان ها نیز از جمله بیماری های هستند که می توان به آینده درمانی آن ها به وسیله ویرایش ژن ها و ژن درمانی، خوش بین بود. امروزه نیز راه چاره هایی برای درمان سرطان خون با این تکنیک ویرایشی ارائه شده که تا حدود زیادی پیروز بوده است.

مقاوم سازی بدن در برابر بیماری های خاص مانند اچ آی وی، هپاتیت، اچ پی وی و دیگر ویروس های لاعلاج نیز از جمله مواردی است که می توان به راحتی در آینده این تکنیک پیش بینی کرد. نمونه پیشگیری از اچ آی وی کاملاً عملی شده است و بدون شک در قرن آینده شاهد حذف این بیماری از بدن انسان خواهیم بود.

آینده ناتعیین بیماران

یکی از موارد بسیار مهمی که باعث شده بسیاری از کارشناسان با اجرای ویرایش ژنی در انسان ها مخالف باشند، عدم شناخت لازم از آینده بیماران درمان شده با این تکنیک ها است. در واقع درست مثل هر روش درمانی تازه، تعیین نیست که در بلندمدت، ویرایش ژن ها چه تأثیری بر بدن انسان خواهد گذاشت.

آیا دو کودکی که برای پیشگیری از ایدز، مورد درمان نهاده شده اند در برابر اچ آی وی مقاوم خواهند بود؟ آیا این تغییر ژنی مسائلی دیگر و ناشناخته را در بدن آن ها به وجود نخواهد آورد؟ موضوعی که تعیین است، این است که سطح علمی ما در برابر شناخت تمامی ژن های انسانی، بسیار پایین است و نمی توان به هیچ وجه انتظار داشت که با دانش فعلی بتوانیم آینده تمامی بیماران را پیش بینی کنیم.

درست مثل عمل های زیبایی، جراحی های لیزری و بسیاری دیگر از تکنیک های نوین جراحی، آینده ویرایش ژن نیز تنها با زمان تعیین خواهد شد و نمی توان هیچ گونه پیش بینی روشنی از راستا پیش رو در اختیار بیماران قرار داد.

استفاده نادرست از این فناوری

یکی دیگر از مواردی که باعث شده مخالفت های زیادی با فناوری های ویرایش و دست کاری ژن انجام گردد، استفاده نادرست از این فناوری است. درست مثل دیگر انواع دانش انسان که در بلندمدت به سلاح های جنگی و راهی برای حمله به دیگر انسان ها تبدیل شد، ویرایش ژن نیز می تواند به راه چارهی قدرتمند و عجیب برای نابودی انسان تبدیل گردد.

ساخت سلاح های انسانی یا ویروسی، یکی از موضوعاتی است که می توان در آینده ویرایش ژنی پیش بینی کرد. سیاست مداران درصورتی که بتوانند به یک دسته از سربازان قدرتمندتر، سریع تر و مطیع تر دست پیدا نمایند، تمامی کوشش خود را برای رسیدن به این فناوری به کار خواهند برد.

حالا دنیایی را تصور کنید که در آن، انسان ها پیش از تولد و پیش از اینکه قدرت انتخاب داشته باشند، برای شرایطی خاص از زندگی آینده، انتخاب می شوند و درواقع به ربات هایی انسان نما تبدیل خواهند شد که ژن هایی هماهنگ با شرایط مدنظر سیاست مداران را در اختیار دارند.

علاوه بر این، کاشت ارگان های بدن نیز ممکن است به بازار سیاهی تازه برای ژن درمانی تبدیل گردد و حتی انسان هایی در این مراحل، قربانی شوند. با استفاده از فناوری هایی ویرایش ژن می توان قلب هایی مقاوم تر و کلیه هایی سالم تر فراوری کرد. بدون شک بیمارانی که از شرایط اقتصادی لازم برخوردار باشند، تمامی کوشش خود را خواهند کرد تا به ارگان هایی هماهنگ با اعضای بیمار بدن خود، دست بیابند.

هرچند در این بین بسیاری از اشخاص ممکن است به عنوان میزبان تغییرات ژنی، مورد جنایاتی هولناک قرار بگیرند. پرسش این است که آیا جامعه علمی، فرهنگی و سیاسی ما، آمادگی این تغییرات بزرگ را دارد؟ در دنیایی که روزانه شاهد انواع جنگ و قتل عام هستیم، چه آینده ای را می توان برای ژن درمانی و ویرایش ژنی، انتظار داشت؟

احتیاج به قانون گذاری

با تمامی موارد اشاره شده در این مطلب، شاید مهم ترین مسئله ای که باید به آن توجه کرد، احتیاج به قانون گذاری بین المللی در زمینه ویرایش ژن ها باشد. هرچند فرهنگ ها و ادیان مختلف ممکن است در این زمینه خاص نظراتی متفاوت داشته باشند، اما به نظر می رسد که تمامی کارشناسان با اعمال قانون بر این فناوری موافق هستند.

بعد از تغییرات ژنی اعمال شده در دو کودک چینی، بسیاری از پزشکان از سراسر دنیا، اعتراض خود را به اعمال این روش های تهاجمی بر بچه ها اعلام کردند و حتی این عمل مورد مخالفت مراجع دینی اسلامی نیز نهاده شده است. دولت چین نیز گروهی را برای تحقیق از این دانشمندان اختصاص داده است، اما عملاً با نبود قانونی تعیین، نمی توان هیچ فردی را محکوم کرد.

تغییرات ژنی و اصلاحات ژن ها باید در مراحل اولیه شامل مواد غذایی باشد و حتی این تغییرات در حیوانات نیز باید به تأیید مراجع بین المللی حمایت از حیوانات برسد. سال ها زمان ضروری است که تأثیرات مواد غذایی اصلاح شده را در بدن انسان بتوان پیش بینی کرد و از این رو می توان انتظار داشت که محبوبیت این مواد غذایی، مانند مواد غذایی تراریخته، کاهش پیدا کند.

از سوی دیگر با حملاتی که به تیم چینی ویرایش نماینده ژن در بچه ها وارد شد، انتظار می رود که حداقل در ظاهر، شاهد این گونه عملیات های پزشکی خاص نباشیم. هرچند کارشناسان باور دارند که تیم های پزشکی خصوصی در سطح دنیا، دور از چشم رسانه ها، آزمایش هایی تهاجمی تر را نیز انجام داده اند.

منبع: wikipedia، crisp، horizon